Na uranku
opera Stanislava Biničkog, po libretu Branislava Nušića

STANISLAV BINIČKI
Rođen je u selu Jasika kod Kruševca 27. jula 1872. godine. Interesovanje za muziku pokazuje u prvom razredu gimnazije kada počinje sa učenjem violine i flaute, i postaje član školskog orkestra. Već tada počinje da komponuje kraće pesme za hor i glas. Po završenoj maturi u Niškoj Gimnaziji, 1890. godine se upisuje na Prirodno-matematički odsek Filozofskog fakulteta u Beogradu. Uporedo sa studijama matematike dobija i raznovrsnije mogućnosti za proširenje muzičkih interesovanja, pa tako presudni značaj za budući razvojni pravac imaju njegovi učitelji Stevan Mokranjac, Josif Marinković i Josif Svoboda. U jesen 1895. odlazi na Muzičku Akademiju u Minhen, gde završava studije kompozicije i solo pevanja. Posle završenih studija vraća se u Beograd, sa namerom da svoje znanje i tendencije prenese na kulturni život Srbije. Osniva i diriguje „Beogradskim vojnim orkestrom“ i ubrzo priređuje koncert na „Kolarcu“, na kojem je premijerno izvedena njegova orkestarska uvertira  Iz moga zavičaja. Počev od te večeri, skoro svakog petka Stanislav Binički je punio dvoranu Kolarčeve zadužbine. Sa ovim orkestrom nastupa i širom Srbije, i nije se mogla zamisliti ni jedna veća svečanost bez njega. Usled političkih prilika orkestar je promenio ime 1904. godine u Muzika Kraljeve garde, na čijem je čelu bio do 1920. Za vreme Prvog svetskog rata, kao dirigent orkestra Kraljeve garde priređuje niz koncerata na Krfu i u Solunu, zatim u Parizu, Lionu, Bordou, Montobanu, Oranžu, Marseju, Tolonu i Nici. U tom periodu nastao je i njegov marš Na Drinu. Cerska bitka, vođena od 16. do 19. avgusta 1914, donela je veliku pobedu srpskoj vojsci. Tu, na samom bojištu, kompozitor i dirigent, vojni kapelnik Stanislav Binički, komponovao je jedan od najlepših marševa koje ima naša muzička ostavština. Smatra se da je marš Na Drinu kompozitor posvetio neustrašivom i omiljenom pukovniku Stojanoviću koji je poginuo u bici na Ceru. Ovo delo je doživelo preko 20 domaćih i stranih aranžmana (među kojima i adaptacija sa horskom partijom Krešimira Baranovića) i brojna diskografska izdanja širom sveta. Kao aktivni horovođa, radio je u Beogradskom pevačkom društvu i Akademskom pevačkom društvu „Obilić“. Dvadeset godina je bio na čelu Pevačke družine „Stanković“ sa kojom pronosi slavu širom Srbije i Evrope. Sa ovim horom i Muzikom Kraljeve garde izveo je, prvi put u Beogradu, niz krupnih oratorijuma, među kojima Sedam reči Hristovih i Stvaranje (1908) Hajdna i Betovenovu Devetu simfoniju (1910), sa horom koji je brojao preko 200 članova i orkestrom od preko 100 svirača, kao i nekoliko koncerata u Odesi (1911). Bavio se i pedagoškim radom. Sa Stevanom Mokranjcem i Cvetkom Manojlovićem, 1899. osniva Srpsku muzičku školu u Beogradu (danas „Mokranjac“), u kojoj predaje solo pevanje. Autor je prve srpske opere, Na uranku, komponovane na libreto Branislava Nušića i izvedene na sceni Narodnog pozorišta 1903. Po osnivanju stalnog operskog ansambla, 1920. godine, Binički postaje prvi direktor Opere našeg nacionalnog teatra, ostajući i dalje horovođa Pevačkog društva i nastavnik Muzičke škole „Stanković“. Dirigenstki pult napušta 1924. i potom se isključivo posvećuje komponovanju. Po uzoru na svoje prethodnike, dela bazira na srpskom folkloru ali unosi i mnogo elemenata tipičnih za srpsku građansku kulturu svog vremena, prilagođavajući ih tako gradskom ukusu i tretiran kroz prizmu gradskog sentimentalizma – u delima komponovoanim na stihove domaćih književnika (Nušić, Šantić, Ilić), i u kompozicijama po pevanju građanskih pevača sevdalija (Mijatovke). U delima koja nisu vezana za srpski tekst, vidan je uticaj zapadnoevropskog neoromantizma. Za scenu Narodnog pozorišta je, pored opere Na uranku, komponovao muziku za Nušićeve komade Ljiljan i omorika (1900), Put oko svet (1908) i Nahod (1923); Ekvinocio I. Vojnovića (1903); preradio je muziku Davorina Jenka za komad s pevanjem Đido Veselinovića i Brzaka (1922)...

Od njegovih duhovnih kompozicija ističu se Liturgija Jovana Zlatoustog, Opelo i Blagodarenje, a od vokalne – mešoviti horovi na stihove nemačkih pesnika; ciklusi: Seljančice, Tri devojke, Jesen stiže, Čini ne čini, Divna noći, Dvoje dragih; Pesme iz Južne Srbije (Pojdona gore; Memete more; Puknala majko presnala; Vanka ima crne oči); Mijatovke (Poslala me stara majka; Kad sumbil mori Đurdo; Razbole se belo done; Pevnula Jana; Pošla Vanka na voda; Zašto, Sike, zašto; Cigančica), te solo-pesme: Grivna; Kad ja videh oči tvoje; Da su meni oči tvoje; Po polju je kiša pala; Spava moma; Pod jorgovanom; Na Liparu...
Prema: Stana Đurić Klajn, Muzička enciklopedija,
JLZ, Zagreb, http://binicki.edu.rs

STEFAN ZEKIĆ
Dirigovanjem je počeo da se bavi od svoje sedamnaeste godine, a trenutno je na doktorskim studijama operskog dirigovanja na Fakultetu muzičke umetnosti u Beogradu. Na istom fakultetu studirao je i solo pevanje, a usavršavao se na seminarima i majstorskim radionicama uglednih dirigenata poput Uroša Lajovica (Austrija), Endrua Perota (Velika Britanija),  Maksa Fraja (Nemačka),Rikarda Mutija (Italija). Od 2006. godine postavljen je na mesto šefa-dirigenta najstarijeg jevrejskog hora na svetu – hora Braća Baruh, osnovanog 1879. godine. Osnivač je I umetnički rukovodilac ansambla za ranu muziku Canticum novum, dirigent Jevrejskog kamernog orkestra od njegovog osnivanja i direktor međunarodnog festivala Rosi fest. Od sezone 2009/10. angažovan je u Narodnom pozorištu u Beogradu, a Mocartova opera Figarova ženidba, kojom je debitovao, proglašena je za najbolju  opersku predstavu u sezoni. Od januara 2012. godine sarađuje sa primadonom Radmilom Bakočević u radu sa Operskim studiom Borislav Popović pri Narodnom pozorištu, a od 2014. godine postaje dirigent Operskog studija sa kojim premijerno izvodi dve Mocartove predstave – Čarobna frula I Bastijen i Bastijena. Kao gost dirigent, ostvario je zapažene koncerte sa mnogim ansamblima, kao što su: Madrigalski hor FMU, Simfonijski orkestar FMU, vokalni ansambli Oktoih, Marienhain (Nemačka), Musica (Slovenija); zatim Kraljevski gudači Sv. Đorđa, Jevrejski kamerni orkestar, kamerni orkestar Simfonijeta, Simfonijski orkestar Stanislav Binički, Crnogorski simfonijski orkestar, Banjalučka filharmonija i drugi. Među istaknutim umetnicima sa kojima je sarađivao izdvajaju se oskarovac Jiržij Mencel, Džon Ramster, Martin Evans, Olga Makarina, Klaudija Eder i drugi. Dobitnik je brojnih priznanja i nagrada na najprestižnijim međunarodnim festivalima horske muzike u Evropi i šire, kao I posebnog odlikovanja države Izrael za ostvarenje izuzetnog uspeha u oblasti jevrejske muzike I jačanju veza između Srbije I Izraela. 

ANA GRIGOROVIĆ
Rođena je 1987. godine u Beogradu. Diplomirala je pozorišnu i radio režiju na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu, u klasi profesorke Ivane Vujić. Završila je interdisciplinarne master studije teorije umetnosti i medija na Univerzitetu umetnosti u Beogradu. Režirala je predstave: Inside Out (D. Haverti i A. Ris, Pozorište na Terazijama) Dom Bernarde Albe (F. G. Lorka, Narodno pozorište u Beogradu), Magično popodne (V. Bauer, Atelje 212), Đani Skiki (Đ. Pučini, Narodno pozorište u Beogradu), Bastijen i Bastijena (V. A. Mocart, Narodno pozorište u Beogradu), Igra (S. Beket, Pozorište ”Bora Stanković”, Vranje), Gozba (Platon, Bitef teatar), Rađanje jednog zapisnika (B. Pekić, Narodno pozorište Pirot), Biti (V. Nikolić, Ustanova kulture Parobrod), Petar (Ž. Hubač, Bitef teatar), Nacionalna klasa (G. Marković, Omladinsko pozorište Dadov), Pedeset udaraca (T. Baračkov, Atelje 212), Pet dečaka (S. Semenič, Malo pozorište ”Duško Radović”), Ako mi se zviždi, zviždim (A. Valean, Narodno pozorište ”Sterija”, Vršac), Lepotica i zver (Ž. Hubač, Pozorište ”Bora Stanković”, Vranje), Bekstvo (E. Jonesko, Ustanova kulture ”Vuk Karadžić”), Dečaci Pavlove ulice (F. Molnar,  Omladinsko pozorište Dadov), North Force (M. Bogavac, Omladinsko pozorište Dadov), After Sun (R. Garsija, SKC Beograd). Dobitnica je nagrade ”Hugo Klajn” za najboljeg studenta pozorišne režije u generaciji; nagrade ”Zoran Ratković” za režiju; nagrade grada Beograda za umetničko stvaralaštvo mladih za 2009. godinu; nagrade Narodnog pozorišta za najbolju predstavu u sezoni 2016/17 i pohvale Narodnog pozorišta za režiju opere Đani Skiki. 

NA URANKU
Reč reditelja
Prva srpska opera, delo velikog kompozitora i velikog pisca. Istorija našeg pozorišta. Pred takvim delom svi ustuknemo zbog odgovornosti koje promišljanje o njemu donosi. Od inspiracije pripovetkom Sali Pič do gotovog libreta, Binički i Nušić imali su dijalog o buđenju naše nacionalne svesti, identitetu i mentalitetu, prošlosti pod Turcima i tome kako je ona na nas uticala. Ispod priče o ljubavnom trouglu leži arheološko blago istorije našeg naroda. Čitanje ovog dela danas zahteva koncept koji će približiti priču savremenoj publici i dokazati još jednom koliko su Binički i Nušić večni. Vekovima je porodica beznačajna u malograđanskom društvu. Vekovima je ljudski život bezvredan u društvu u kojem se gledaju samo lični interesi. Pozorište se već vekovima bori da probudi svest naroda kroz umetnost. U ovom trenutku obeležavanja stogodišnjice opere, jednog čitavog veka, vreme je da čujemo misli naših umetnika. Vreme je da poslušamo jednog Branislava Nušića koji nam je mnogo rekao o nama samima. Vreme je da se setimo jednog Stanislava Biničkog koji je narodu podario operu. Danas ta opera govori u ime svih nas. U predstavi su korišćeni delovi iz Nušićevih drama, pripovedaka i tekstova (Pokojnik, Sumnjivo lice, Sali Pič, Kulturni testament).